Opis Osoba Wysoko Wrażliwa - (HSP – highly sensitive people)

 Osoba wysoce wrażliwa (HSP) to osoba posiadająca wrodzoną cechę wysokiej wrażliwości (lub wrodzoną wrażliwość, jak pierwotnie ukuł ją Carl Jung ). Według Elaine N. Aron i współpracowników, a także innych badaczy, osoby o wysokiej wrażliwości, które stanowią około jednej piątej populacji, przetwarzają dane sensoryczne znacznie głębiej i dokładniej ze względu na biologiczne różnice w ich układach nerwowych. Jest to specyficzna cecha z kluczowymi konsekwencjami, która w przeszłości była często mylona z wrodzoną nieśmiałością, zahamowaniem, wrodzoną lękliwością , introwersją i tak dalej. Istnienie cechy wrodzonej wrażliwości wykazano za pomocą testu, który okazał się mieć zarówno wewnętrzną, jaki zewnętrzną trafność. Chociaż termin ten jest używany głównie do opisu ludzi, cecha ta jest obecna u prawie wszystkich wyższych zwierząt.

Termin „wysoce wrażliwa osoba” został ukuty przez dr Elaine N. Aron w 1996 roku, a nazwa zyskuje na popularności, ponieważ przedstawia tę cechę w pozytywnym świetle. Zakłada, że ​​nieśmiałość, zahamowanie i lękliwość mogą, ale nie muszą być nabywane przez bardzo wrażliwych ludzi i zwierzęta, w zależności od wyzwań środowiskowych. Inne nazwy używane do opisania tej cechy w literaturze to „introwertyczny temperament emocjonalny”, „przewlekłe pobudzenie korowe/kortyzolowe”, „ nadmierna czujność ” i „wrodzona nieśmiałość”.

Podejście przyjęte przez Arona i współpracowników kwestionuje rolę pojęć takich jak „nieśmiałość” w wyjaśnianiu podstawowych różnic w zachowaniu, które występują u wielu gatunków, w tym u ludzi. W przeciwieństwie do nieśmiałości, która jest konstruowana zarówno jako cecha negatywna, jak i genetyczna słabość, którą mogą pogorszyć okoliczności, cecha wysokiej wrażliwości jest uważana za podstawową, zachowaną ewolucyjnie cechę, która sama w sobie ma przewagę w przetrwaniu. Zoolodzy zaobserwowali istnienie nieśmiałego kontinuum u gatunków zwierząt:

Cytat

... u samogłowców zidentyfikowano „nieśmiało-śmiałe kontinuum”, w którym „śmiałe” osobniki różnią się od „nieśmiałych” skłonnością do zbliżania się do nowych obiektów (w tym pułapek na rybki), jedzenia pewnych produktów spożywczych i aklimatyzacji do laboratorium środowiska. „Nieśmiałe i odważne kontinuum” zaobserwowano również u ludzi i kilku innych ssaków.

Zoolodzy zdają sobie sprawę, że pojęcia nieśmiałości i śmiałości mają charakter antropomorficzny (jak np. użycie cudzysłowów powyżej; „ osobowość ” to inny termin używany w cudzysłowie). Wykazano, że niektóre zwierzęta, a nawet owady, z bycia „nieśmiałym” uzyskują korzyści w zakresie przetrwania (unikanie niebezpieczeństw), a nawet w konsekwencji korzyści reprodukcyjne (dostępność do „wybujałych” zalotów). W obliczu tego pozornego błędnego nazewnictwa podstawowej strategii przetrwania Aron i współpracownicy rozwinęli pojęcie wysokiej wrażliwości, rozszerzając sugestię Junga dotyczącą cechy wrodzonej wrażliwości, którą odróżniał od własnego pojęcia introwersji. Na poparcie tego rozróżnienia Aron wykazał, że Skala Osób Wysoce Wrażliwych zidentyfikowała znaczny odsetek ekstrawertycznie wrażliwych osób (30%). Ponadto Aron dostarcza dowodów na to, że osoby bardzo wrażliwe mogą być również bardzo wrażliwe na korzystne sygnały społeczne i reagować cechami ekstrawersji .

Badania nad wrażliwością na przetwarzanie sensoryczne opierają się jednak na poglądach Eysencka na introwersję i podniecenie oraz pracy Graya nad systemem hamowania. Te badania z kolei opierają się na pracy Pawłowa nad odpowiedzią sensoryczną na nadmierną stymulację fizyczną i psychiczną oraz pracy Junga i jego współczesnych różnicujących ekstrawertyczne i introwertyczne typy wrażliwości poznawczej. Te badania pokazują, że około 15-20% ludzi i wyższych zwierząt ma układ nerwowy, który jest bardziej wrażliwy na subtelności. Oznacza to, że regularne informacje sensoryczne są przetwarzane i analizowane w większym stopniu, co sprzyja kreatywności , intuicji, wyczuwając implikacje i dbając o szczegóły, ale co może również powodować szybką nadmierną stymulację i nadmierne pobudzenie.

Ten temperament może również mieć pewną korelację z ciągle wysokim poziomem kortyzolu , co może powodować nadmierną czujność i podatność na urazy , lub te same urazy mogą zachęcać do nadmiernej czujności, co z kolei może przyczyniać się do wysokiego poziomu kortyzolu. Bycie bardzo wrażliwym może nasilać lub tworzyć problemy psychologiczne , gdy pojawia się nadmierne podniecenie. Zdolność do nieświadomego lub półświadomego przetwarzania subtelności środowiskowych często przyczynia się do tego, że HSP wydaje się „uzdolniony” lub posiada „ szósty zmysł ”. Wrażliwość jest często mylona z nieśmiałością, ale 30% HSP ma ekstrawertyczne osobowości. Innym powszechnym nieporozumieniem jest to, że tylko kobiety mogą być HSP; jest mniej więcej taka sama liczba męskich HSP jak kobiet. Wydaje się, że odsetek ten jest prawdziwy dla wszystkich zwierząt posiadających tę cechę.

Studenci HSP pracują inaczej niż inni. Wychwytują subtelne rzeczy, ucząc się w ten sposób lepiej, niż gdy są podnieceni. Jeśli uczeń HSP nie wnosi zbyt wiele do dyskusji, nie musi to oznaczać, że nie rozumie lub jest zbyt nieśmiały. HSP często lepiej przetwarzają rzeczy w swoich głowach lub mogą być nadmiernie pobudzeni. Może to być powodem ich braku wkładu. HSP są zwykle bardzo sumienni, ale słabiej radzą sobie z oglądaniem. Dotyczy to również sytuacji w pracy; HSP mogą być świetnymi pracownikami — dobrzy w szczegółach, troskliwi i lojalni, ale zazwyczaj pracują najlepiej, gdy warunki są ciche i spokojne. Ponieważ HSP osiągają gorsze wyniki, gdy są obserwowani, mogą zostać pominięci w promocji. HSP mają tendencję do mniej kontaktów towarzyskich z innymi, często woląc samodzielnie przetwarzać doświadczenia w ciszy.

Obraz osób wysoko wrażliwych - DOES

Elaine Aron skonstruowała obraz osób wysoko wrażliwych opisany skrótem DOES i zawierający 4 kluczowe kwestie:

1. D (Depth Processing) - dogłębne analizowanie zjawisk, uczuć, skłonność do refleksji. WWO potrafią wielokrotnie poddawać daną rzecz przemyśleniom, cechuje je tendencja do kontemplacji....

2. O (Overstimulation) - osoba wysoko wrażliwa bardzo łatwo potrafi sama wprowadzić się w stan nadmiernego przeżywania oraz doświadczania. Prowadzi to u niej do zmęczenia, a w dłuższej perspektywie - wycofania....

3. E (Empathy) - WWO cechuje coś, co można by nazwać „emocjonalnym przytłoczeniem”. Każe ono osobie wysoko wrażliwej skupiać się na intensywnych emocjach, silnych przeżyciach zarówno własnych, jak i cudzych. Jest to cecha, która równie dobrze może być ...

4. S - (Sensing the stuble) - ponadprzeciętne wyczulenie zmysłów na bodźce zewnętrzne. Osoba wysoko wrażliwa intensywniej odbiera dźwięki, zapachy, jej narząd wzroku jest bardziej czuły na światło....

Zachowania, reakcje i odczucia WWO

1. Niechęć do głośnych miejsc - Osoby wysoko wrażliwe rejestrują każdy najmniejszy bodziec, jaki do nich dociera: zapach, ruch, niezbyt głośny dźwięk. Bardzo łatwo dekoncentrują się, dlatego nie powinny pracować na otwartej przestrzeni (włącznie z tzw. open space'm). Niekomfortowo czują się na imprezach i wydarzeniach masowych - ich zmysły w takich sytuacjach są przeciążone, co powoduje zdezorientowanie oraz irytację.
Jedną z cech WWO jest obniżony próg tolerancji hałasu w stosunku do pozostałej części populacji. Im głośniejsze dźwięki, tym większy dyskomfort odczuwany przez osobę wysoko wrażliwą. Fajerwerki i koncert rockowy to rozrywki, które nie sprawią przyjemności tego typu ludziom.

2. Reakcja na nadmiar obowiązków - WWO postawieni w sytuacji, kiedy muszą myśleć o kilku rzeczach jednocześnie lub symultanicznie podjąć się wielu zadań, odczuwają bardzo silny stres. Ich nerwowość i drażliwość staje się wyraźna i odczuwalna dla otoczenia. Gdy wysoko wrażliwe osoby są przeciążone obowiązkami, doświadczają niejednokrotnie tak głębokiej frustracji, że nie są w stanie efektywnie pracować.

3. Odczuwanie głodu - Wysoko wrażliwe osoby reagują intensywnie nie tylko na bodźce płynące z zewnątrz, ale także na sygnały, jakie wysyła ich ciało. We znaki daje im się szczególnie głód, odczuwany ze zwiększonym natężeniem. ”Człowiek głodny, człowiek zły” - powiedzenie to znajduje odzwierciedlenie w zachowaniu WWO, którzy mogą nawet z tak prozaicznego powodu wyładowywać swoje emocje na innych.

4. Wrażliwość na sztukę - Bycie WWO ma nie tylko wady, ale również zalety. Takie osoby są szczególnie wrażliwe na sztukę oraz przeżywają ją głębiej niż pozostali ludzie. Nie zawsze w równym stopniu oddziałują na nie różne dziedziny i dzieła. Jeden WWO zachwyci się obrazami konkretnego artysty, drugi będzie pochłaniał książki określonego gatunku, trzeci - płakał, słuchając utworów ulubionego kompozytora. Osoby wysoko wrażliwe mają tendencję do kontemplacji - potrafią długo zastanawiać się nad danym dziełem. Wynika to przede wszystkim z większej ilości uczuć, jakie pojawiają się u WWO w czasie obcowania ze sztuką.

5. Napięcie podczas obserwowania przez innych - Wysoko wrażliwe osoby są szczególnie wyczulone na punkcie swojej prywatności. Kiedy czują się obserwowane lub oceniane (np. w sytuacji, gdy szef kontroluje ich pracę, „podsłuchując” i zerkając na na rozmowę z klientem) zaczynają zachowywać się nienaturalnie. Jest to wynikiem odczuwania dużego dyskomfortu - WWO określają go nieraz jako „przygniecenie ogromnym ciężarem”.

6. Izolacja - Osoby wysoko wrażliwe odpoczywają najlepiej, kiedy odetną się od wszelkich bodźców. Regenerują się często spędzając kilka godzin w sypialni przy zasłoniętych oknach. To także niejednokrotnie ich sposób na „dojście do siebie” po męczącym czy pełnym nerwów i napięć dniu.

7. Unikanie brutalnych przekazów medialnych - WWO reagują wyjątkowo emocjonalnie na wszelkie sceny przemocy, nie tylko transmitowane w wiadomościach czy zamieszczane w dziennikach, ale również występujące w horrorach lub grach komputerowych. Osoby wysoko wrażliwe będą zatem unikać wszystkiego, co może wiązać się z obrazami brutalności i okrucieństwa.

8. Rozpoznawanie odczuć innych ludzi - Wysoko wrażliwe osoby, jako ludzie wyczuleni na zewnętrzne bodźce, potrafią rozpoznać, czy komuś nie dokucza podobny problem. Przykładowo gdy widzą, że ich rozmówca mruży oczy, szybo zasłonią okna. Zorientują się też, kiedy głośna muzyka wywołuje czyjeś zakłopotanie i zdenerwowanie.

9. Przejawianie różnorakich talentów - Kiedy stworzymy WWO dogodne warunki pracy, odpowiadające jego wrażliwości, osoba taka pokaże pełny zakres swoich możliwości. Wysoko wrażliwi są skrupulatni, potrafią dostrzec i skupić się na szczegółach, których inni nie dostrzegają, ponadto zdarzają się wśród nich jednostki ponadprzeciętnie kreatywne. WWO mają duże poczucie obowiązku, są sumienne, dokładne i odpowiedzialne, co sprawia, że można im zaufać, zarówno powierzając obowiązki, jak i wchodząc z nimi w relacji międzyludzkie.

Nadwrażliwcy?

Osoby bardziej wrażliwe na różnorakie bodźce zwykliśmy traktować z pewną pobłażliwością – uważamy ich przecież generalnie za osoby słabsze od normalnych ludzi, łatwiej wpadające w melancholię, niestabilne uczuciowo. Nazywamy ich nadwrażliwcami, mięczakami i mazgajami. Tymczasem wysoka wrażliwość nie jest wadą charakteru. Ci, którzy się nią cechują wykazują umiejętność głębokiego, zupełnie odmiennego od standardowego rozumienia świata, właściwą artystom i osobom o genialnych zdolnościach.

Czy wysoko wrażliwe osoby naprawdę mają skłonność do wybuchowości? Czy są wiecznie przewrażliwieni?

WWO nie są osobami chorymi – to istotny fakt. Inaczej przetwarzają docierające do nich bodźce, stąd ich sposób postrzegania świata również jest specyficzny. Wysokiej wrażliwości nie da się nabyć z czasem, nie jest również możliwe pozbycie się jej – WWO są uwarunkowani genetycznie. Na ukształtowanie ich sposobu odbioru rzeczywistości nie ma wpływu charakter, ani środowisko.

Co to znaczy dla nas „normalnych” ludzi?

Komunikacja z osobą wysoko wrażliwą może być utrudniona, ze względu na jej rozwiniętą zdolność dostrzegania szczegółów i dużą fantazję w ich interpretowaniu. Będzie ona wyjątkowo wyczulona na zmiany nastrojów i będzie próbowała interpretować zmiany w tembrze głosu, mimice a nawet w sposobie gestykulacji. Małe problemy mogą urosnąć w ich oczach rangą do nierozwiązywalnych.

Osoby o wysokiej wrażliwości moją na podstawie tych często mało znaczących szczegółów założyć, że ich rozmówca ma na myśli coś, o czym nigdy nie pomyślał. Może być to naprawdę poważne utrudnienie, kiedy człowiek stara się zbudować związek. WWO może się nam zdawać zbyt wybuchowa, histeryczna, więc trudno jest z nią tworzyć i utrzymać zdrową relację, zwłaszcza, gdy sama osoba nie czuje się dobrze z swoja wyjątkowością i ma tendencję do smucenia się i reagowania impulsywnie z stresujących sytuacjach. Ważniejsza jest też dla nich przestrzeń osobista, więc trudniej przebić się przez ich barierę i nie lubią się czuć oceniane przez innych.

Jak bycie wrażliwym może okazać się problematyczne?

Mogą stresować się sytuacjami, rozmowami i zachowaniami, które dla większości z nas są na porządku dziennym. Wysoka wrażliwość może odbijać się negatywnie na zdrowiu i szczęściu człowieka, ponieważ nie wiedząc, że jego sposób myślenia jest po prostu inny, może odczuwać lęk, mieć zaniżoną samoocenę a nawet wpaść w depresję z powodu swojej odmienności. Trudniej będzie jej osiągnąć sukces ze względu na brak pewności siebie, a przecież będą spostrzegawczą i wyczuloną na niuanse, powinna sobie dobrze radzić w pracy i życiu.
Badania Elaine Aron z 1991 roku wykazały, że WWO stanowią nawet 15-20% społeczeństwa. Jest całkiem możliwe, że nie dość, że ty jesteś tą co piątą osobą, to dodatkowo np. twój partner może także nią być. To by tłumaczyło, czemu ludzie na świecie mają problemy z dogadaniem się.
Wysoko wrażliwi mają tendencję do kontemplacji i bardzo często analizują jedną sprawę wielokrotnie. Są przytłoczeni emocjami, które odczuwają silniej niż inni, co może prowadzić pojawienia się nerwowości i złego samopoczucia. Przez intensywność doznań, osoby takie mogą czuć się bardziej zmęczone.

Jak te różnice wyglądają na poziomie mózgowym?

W naszych badaniach prosimy osoby wysoko wrażliwe i mniej wrażliwe, by wykonywały określone zadania i przyglądamy się, czy ich mózgi pracują inaczej. I okazuje się, że podczas wykonywania zadań percepcyjnych, wymagających dostrzegania szczegółów, u osób wysoko wrażliwych występuje większe pobudzenie w obszarach odpowiedzialnych za analizowanie danych na głębszym poziomie. Co ciekawe, osoby wysoko wrażliwe są w stanie niejako przekraczać przy tym granice własnej kultury. Na przykład w jednym z badań uczestnicy urodzeni i wychowani w USA lub Azji wykonywali zadania percepcyjne, które zostały skonstruowane w taki sposób, by były łatwiejsze dla jednej bądź drugiej kultury. Zwykle gdy wykonujemy zadanie, które jest trudniejsze w naszej kulturze, mózg ciężko pracuje – i rzeczywiście mózgi osób mniej wrażliwych ujawniały bardziej wytężoną pracę, gdy zmagały się z takimi zadaniami. Tymczasem mózgi wysoko wrażliwych uczestników prezentowały podobną aktywność niezależnie od rodzaju zadań. Innymi słowy nie musieli oni wkładać więcej wysiłku w rozwiązywanie zadań mniej typowych dla ich kultury.

U osób wrażliwych obserwujemy też większą aktywność neuronów lustrzanych, czyli neuronów odgrywających szczególną rolę w empatii czy naśladowaniu. Uczestnicy naszego badania oglądali zdjęcia radosnych, smutnych lub neutralnych twarzy swoich bliskich lub nieznajomych. U osób wysoko wrażliwych widoczna była większa aktywność neuronów lustrzanych niż u pozostałych uczestników, gdy patrzyły na twarze osób, które znały. Generalnie jednak aktywność ta była u WWO wyższa – także wtedy, gdy oglądały zdjęcia nieznajomych.

Ponadto u osób wysoko wrażliwych podczas wykonywania pewnych zadań bardziej aktywna jest wyspa, czyli obszar mózgu, który integruje bieżące informacje na temat wewnętrznych stanów i emocji, pozycji ciała i wydarzeń zewnętrznych. Dlatego wyspa bywa nazywana przez niektórych badaczy ośrodkiem świadomości.

Czy WWO trudniej odnaleźć się w sytuacjach społecznych, towarzyskich?

Wyzwaniem są sytuacje społeczne, które wiążą się z dużą stymulacją. Na przykład spotkanie w dużym gronie jest czymś innym niż spotkanie jeden na jeden. Podobnie spotkanie z kimś nieznajomym oznacza większą stymulację – widzimy tę osobę po raz pierwszy, staramy się przetworzyć naraz różne jej cechy, aspekty, jednocześnie uczestniczymy w rozmowie. Czasem ze względu na ten nadmiar informacji WWO po prostu unikają ludzi, których nie znają, albo dużych grup, często nawet nie zdając sobie z tego sprawy.

Są perfekcjonistami

Umniejszają wszystkiemu co robią, nie wierzą komplementom, które słyszą. Chcą, aby wszystkie ich działania były perfekcyjne. Jeżeli zrobią coś naprawdę dobrze, zazwyczaj jest im bardzo ciężko wytrwać w centrum uwagi. Muszą ciężko pracować, aby ich poczucie własnej wartości sięgnęło przynajmniej przeciętnego poziomu. Są wobec siebie stanowczo zbyt surowe, dlatego dobry i wspierający partner życiowy jest dla nich czymś bardzo cennym. Często nie potrafią obiektywnie ocenić, czy to co robią jest dobre, dlatego ważne jest, by utwierdzać je (oczywiście, jeżeli jest to prawdą) w tym przekonaniu.

Są cierpliwi, szczodrzy i ofiarni

Nie należy tego jednak wykorzystywać. Uwaga wysoko wrażliwych skupia się przede wszystkim na środowisku zewnętrznym – chcą być akceptowani i zależy im, aby inni czuli się dobrze w ich towarzystwie. Przez to miewają problemy z ustalaniem granic. Cały dzień na nogach, ale wieczorem partner prosi o wyjście ze znajomymi? Nie ma problemu! Wysłuchiwanie problemów ledwo znajomej koleżanki z pracy? Oczywiście, w końcu kto inny miałby to zrobić! Te sytuacje są osobom wysoko wrażliwym niezwykle znajome, dlatego w związku warto upewnić się, że potrzeby partnera/partnerki są zaspokojone – hiperwrażliwcy bardzo często nie domagają się tego sami.